 |
| Cúng đưa ông bà mùng 3 tết - Ảnh tư liệu |
Căn nhà truyền thống của người Việt được qui định trong khoảng thời nhà Hậu Lê rất chi tiết: nhà một gian bỏ ra để phụng dưỡng, ba gian của thứ dân, năm gian và bảy gian là nhà quan lại, chín gian thuộc về vua chúa.
Vị trí đặt bàn thờ ông bà
Nhị bên trái phải của gian nhà là hai chái, tức thị nhì mái nghiêng nhì bên trái phải căn nhà, mở mang thêm môi trường nội thất của căn nhà. Bởi vậy, tên gọi “nhà ba gian, hai chái” là rất không xa lạ dân chúng dân Việt Nam.
Nhà có số gian lẻ lấy gian giữa khiến nơi đặt bàn thờ ông bà, tổ sư; còn số gian bằng nhau của các gian ở nhị bên gian giữa nhằm tạo sự phẳng phiu, vừa là một nét đẹp thời xưa, vừa tạo không khí oai nghiêm nơi thờ cúng.
Sài Gòn – thành phố Hồ Chí Minh, một vùng đất của người Việt, cũng từng một thời những ngôi nhà ba gian nhì chái là hình ảnh thân quen.
Tất nhiên, với thời điểm, dân cư Sài Gòn kết nạp phổ quát dụng cụ, kỹ thuật xây đắp tân tiến. Những căn nhà đúc, nhà lầu... đã dần thay thế gia đình xưa.
Từ đó, địa điểm đặt bàn độc ông bà trong căn nhà văn minh của người Sài Gòn cũng đã thay đổi. Địa điểm đó có thể ở tầng trệt hay tầng lầu, nhưng phải là một địa điểm tôn nghiêm nhất trong căn nhà là được.
“Nhất bái sinh, nhị bái tử, tam bái phật, tứ bái thần, ngũ bái quân”
Văn hóa tâm linh của người Việt tin rằng linh hồn của ông bà cư trú trên bàn thờ, dõi theo các thế hệ con cháu, độ trì phù trợ cho cháu con được an toàn và đạt được mục tiêu trong cuộc sống, cũng như rầy la trách cháu con khi khiến cho những công tác trái với nài nỉ nếp gia phong…
Trong khoảng niềm tin đó, người Việt bao đời đã truyền cho nhau mức độ tôn kính ông bà bằng pháp luật “dâng lên ông bà 4 lạy” mỗi khi cúng bái, ngang hàng với các bậc linh thần, như trong nghi tiết bái lạy cũng đã đặt ra từ thời Hậu Lê “nhất bái sinh, hai bái tử, tam bái phật, tứ bái thần, ngũ bái quân” (tức là: một lạy cho người sống, nhị lạy cho người chết trong đám tang, ba lạy dâng lên Phật, bốn lạy dâng lên Thần, năm lạy dâng lên vua).
Phần lớn mái ấm người Việt cắt cử một thành viên trong gia đình hằng ngày, khi chiều hôm, phải thắp một cây nhang, gọi là tâm nhang, trên bàn độc ông bà để biểu thị tấm lòng thơm thảo của con cháu đối với ông bà.
Mỗi khi gia đình có bất cứ công tác gì xảy ra, từ đầy tháng, thôi nôi cho đến cưới hỏi, mừng thọ…, gia chủ đều phải thắp nhang bẩm báo cho ông bà biết; cầu mong ông bà phù hộ con cháu mọi việc hanh hao thông, toàn gia an bình, chiến thắng trong công ăn việc khiến cho…
Khi mái ấm có người qua đời, gia chủ cũng phải thắp nhang bẩm báo ông bà, tổ tiên. Và mùng 1 và ngày rằm âm lịch hàng 04 tuần, cùng với tác động của Phật giáo, kế bên nén nhang, truyền thống của người Sài Gòn còn dâng lên bàn thờ ông bà các món bánh trái, trà rượu tùy tấm lòng, khả năng của con cháu…
Hằng năm, tới ngày giỗ ông bà, con cháu phải dâng lên ông bà mâm cơm mang trọn niềm tôn kính. Tùy theo tập quán và tình hình kinh tế mỗi gia đình, trong lễ giỗ, người Sài Gòn thường bày ba mâm cơm:
- Mâm thứ nhất bày trên bàn độc để cúng ông bà quá cố.
- Mâm thứ nhị bày trên bộ bàn ghế trước bàn thờ để cúng những bậc trên trước khác trong gia tộc đã quá cố.
- Mâm thứ ba bày dưới mái hiên để cúng những người từ trần mà không có người cúng kiếng: đó là thế hệ những người Việt đã có công khai phá cũng như giữ giàng mảnh đất phương Nam của Quốc gia…
Mỗi mâm cúng một nén nhang và bốn lạy.
Mái nhà làm cho lễ giỗ, người Sài Gòn xưa mời bà con, họ hàng, hàng xóm tới dự để thắt chặt thêm sợi dây kết hợp của gia tộc, thôn ấp.
Các vị cao niên được mời dự tiệc giỗ ở bộ bàn ghế đặt ngay trước bàn độc ông bà. Đứng tuổi giới tính thì ngồi ở bộ ván hay bộ bàn ghế đặt ở gian nhị bên.
Lứa tuổi giới trẻ chung vui ở bộ bàn ghế bày dưới mái hiên hay ra sân, ra vườn.
Riêng trẻ nít thường được sắp xếp... sau bếp.
Thờ cúng ông bà đến khi nào?
Thế hệ con thờ phụ vương mẹ gọi là thờ một đời. Thế hệ cháu (cháu nội, cháu ngoại) thờ ông bà nội ngoại gọi là thờ hai đời. Thế hệ chắt (người miền Nam gọi là cháu cố) thờ ông bà cố gọi là thờ ba đời. Thế hệ chiu (người miền Nam gọi là cháu sơ - thành ngữ có câu "ông cố ông sơ" là vậy) thờ ông bà sơ gọi là thờ bốn đời.
Theo thông lệ xa xưa, khi ông bà trở thành đời thứ năm thì việc thờ cúng sẽ dừng lại khi vong hồn đã theo cát bụi thời điểm, đã siêu thoát. Các bài vị (chữ Nho gọi là thần chủ) sẽ mang đi đốt hay đi chôn, đúng với câu “Ngũ đại mai thần chủ” (mang bài vị của ông bà đời thừ năm đem chôn, tức thị không thờ phụng nữa).
Trong nền nếp phong tục phổ biến đó, người Sài Gòn thường thờ ông bà cao nhất là ông bà sơ. Tuy nhiên, phong tục cũng bị đổi mới theo thời gian.
Ngày nay, phần lớn người Sài Gòn chỉ thờ phụng, cúng kiếng đến ông bà cố. Các gia đình thờ ông bà sơ đã trở thành hi hữu thấy.
Có thể bạn quan tâm: maybomdandung
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét