Thời rửa bát thuê và 'nổi máu giang biển' của È cổ Tiến - VietNamNet

Nhạc sĩ nổi tiếng Trằn Tiến kể về thời từng đi rửa bát thuê và có lúc "nổi máu giang biển" xách bạn hữu đi du ca của mình trong cuốn sách "È cổ Tiến Ngẫu Hứng".

Sau những lần trà dư tửu hậu, đi về với mình cũng là lúc những ký ức đột ùa tới như những trích đoạn của trục đường đời. Những giây phút cảm hứng ấy đã thôi thúc nhạc sĩ Trằn Tiến cầm bút và vẽ lại chân dung bản thân mình bằng con chữ. Trần Tiến đã viết lại những hỉ, nộ, ái, ố, những cảm nhận phấn khởi, đắm đuối suốt quãng đời phiêu lãng, du ca của bản thân. Ông mở đầu viết câu chuyện thế cuộc bản thân mình rất thiên nhiên, công bình như lời tâm can sâu lắng. Những câu chuyện bé cứ tuôn chảy và ghép nối với nhau thành một cuốn tự truyện đậm chất Cảm hứng của Nai lưng Tiến.

Tối 27/9 tại TP HCM, nhạc sĩ È Tiến trình bày với bạn đọc cuốn tự truyện của bản thân mang tên "Trần Tiến ngẫu hứng" - cuốn tự truyện mang đậm đẳng cấp "cảm hứng" của "gã du ca" thủa nào. Được sự cho phép của công ty xuất bản FirstNews, VietNamNet xin trích đăng những tâm tình chưa từng kể của È Tiến để nắm bắt hơn về thế cục thăng trầm của ông.

Nhạc sĩ È Tiến

Ê, thằng Tiến rửa bát nhà mình kìa!

Anh Tiến kể chuyện Lập nghe…

Anh nấu phở được lắm, em ạ. Ngày nào bảo bà xã rủ bạn bè, anh dạy cho. Có ngày anh lừa được 3.800 USD tiền dạy nấu phở đấy. Nhà anh to thế, bị chính phủ ngày mới phóng thích Hà Nội bắt “dường” lại (nhượng miệng, không có giấy má gì) để làm cho quán trọ. Đã thế, mẹ anh phải giặt giũ giường chiếu, chăn màn cho cái nhà trọ xã ga của chính phủ, chính là nhà mình. Cực khổ!

Anh còn bé dại phải xuống giặt giúp mẹ trong cái nắng thiêu đốt của ngày giải phóng. Anh không sao quên đồng chí rệp: Rệp trong khoảng giường leo tham gia người, tham gia bàn tủ chăn chiếu, làm tổ trong gối, lại còn leo lên è cổ nhà nhìn xuống. Anh em rệp coi mẹ con anh - nhà tư sản đếm trên đầu ngón tay của Hà Thành ngày xưa - như rác.

Rồi một ngày mẹ anh bị “chuyển công tác”: đi rửa bát cho một hàng phở. Đương nhiên anh thương mẹ, đi theo rửa bát giúp mẹ. Thằng siêu thị trưởng còn bắt anh nắm than, rửa hậu sự phở kếch xù. Hồi đó anh mê hát, cứ rúc trong áo quan phở lớn lao nghêu ngao những bài ca cách mạng, nhưng dĩ nhiên là của Nga-la-tư. (Anh đang học lớp 9 phổ quát mà).

Mỗi sớm, thợ được nhà nước tặng một tô phở “không người lái”. Ông đảm nhiệm chuyên môn, tức người nấu phở chính, thấy kỳ kỳ, khách hàng nào cũng tô phở “không người lái”, mà khi ông đùa, lấy đũa lật lên… toàn giết thịt. Là người gốc Phúc Kiến lang bạt kỳ đại dương về xứ Giao Chỉ, dân nấu phở toàn trong khoảng Giao Cù, Nam Định lên Kẻ Mini hành nghề. Làng ông chỉ có họ Cồ, ông chuyên nghiệp nhất, trong đám phở gánh nổi tiếng Hà Thành tên Cồ Cử.

Ông Cồ Cử lưu ý quan sát thấy tô phở “chính phủ cho” của anh giai em chỉ là phở “chân chính”, không có đoạn “ăn cắp”. Thế là không biết sao, bốn đứa con thì không truyền bí quyết nấu phở, chỉ truyền cho kẻ lơ ngơ như anh.

Nhị năm sau khi anh đã là ca sĩ khá nhiều người biết đến, một hôm máu lên, anh tìm cách mời cả Công ti thưởng thức Hoàn Kiếm đi xem anh hát.

Ông Cồ Cử hồn nhiên đứng dậy giữa rạp:

- Ê, thằng Tiến rửa bát nhà bản thân kìa. Hay quá, đại trượng phu!

Thực ra tới giờ anh vẫn ăn năn. Cách nhà Cồ trót giao nhầm cho kẻ ngốc. Giá anh cứ nấu phở thì nhạc Việt đâu có gì thiệt!

È Tiến một thời trẻ trai

Thời bao cấp đói chết mẹ! Anh Hiếu, chị Huyền (Chị Vũ Thúy Huyền, giảng viên thanh nhạc Nhạc viện Thủ đô, học trò là ca sĩ Thanh Huyền) đi hát phục vụ cách mệnh xong đói quá, lại bò về nhà mẹ, sai thằng em đi bắt trộm chim bồ câu của ông chưng để nấu cháo. Anh leo lên mái nhà ba lầu, thò tay không vậy mà cũng bắt được. Bây giờ nghĩ lại thấy anh hùng thật.

Cả thời tuổi xanh chả thấy nghệ thuật, triết học triết cháo gì sất, chỉ thấy thèm ăn. Rủ thằng Lưu Quang Vũ đi cướp tàu hỏa chở xe đạp gì đó của Tàu viện trợ, xe gì nhỉ? - Xe Phượng Hoàng. Thằng Vũ hăm hở lắm, kế hoạch nó bày ra cứ như cao bồi Viễn Tây.

Hôm sau tới giờ hành sự, nó lại ha hả cười: Bạn nào cũng biết Ăn trộm thì làm gì có thi sĩ. Rồi nhị thằng lại bỏ hết đồng bạc cuối cùng nhờ thằng Hưng “đói” đi buôn giấy ảnh bỏ đi của Bộ Quốc phòng. Giấy ảnh chả thấy đâu, Hưng bị tầm nã nã. Sau này, trung Tướng Hữu Ước kể lại: ngày ấy vì làm tập thể em các anh, loong toong mang giùm giấy ảnh mà phải đi tù 2 năm. Chả biết có đúng không!

Cuộc ôm đồm vã đáng chú ý nhất là đối đầu triết học với anh Sơn (nhạc sĩ Trịnh Công Sơn) và Duật (thi sĩ Phạm Tiến Duật). Tất nhiên là nhì buổi riêng! Duật điên quá kêu người bỏ tù anh ở ngay nhà Trọng Khôi (nghệ sĩ kịch nói), còn anh Sơn chỉ cười cười, biết bản thân thua thằng con trẻ nên anh không chấp. Anh bảo anh Sơn cần phải phân tích giao hưởng, và viết cái gì đó lớn hơn. Anh Sơn bảo: “Cần cù học thì cũng viết được, nhưng chưa chắc một bản giao hưởng tồi lại có trị giá hơn một câu hò hay”. Anh ấy nói có lý!...

È cổ Tiến với NS Trịnh Công Sơn

Thời du ca

Ngày đó ở chiến trận mình chơi bạn bè guitar và hát cho bất kỳ nơi nào có quân nhân, dù chỉ nhì ba tên. Trên đỉnh núi, ngoài bến phà, trong công sự, còn leo lên cả ụ pháo nóc cầu Long Biên. Nơi có ba người bộ đội, mình là người thứ tư, ko phải để bắn, mà để hát cho thằng bắn. Thế cũng gọi là một thứ du ca thời chiến.

Ngày về hậu phương, hóng hớt nghe thày Hoàng Vân kể, có anh nhạc sĩ tóc dài kiểu hippi, trốn lính, sống trong những ngăn nai lưng nhà, hát du ca về thân phận quê hương chiến tranh là Trịnh Công Sơn.

Cũng nhân thức thế thôi, chứ có bao giờ nhân thức ông ta hát gì. Rồi người ta kể về Joan Baez, Victor Hara, Pete Seeger hát với guitar khắp các nơi có chiến sự. Nhưng cho tới khi xem phim về họa sĩ Goya ở Thủ đô thì bắt đầu thấy thích du ca thật sự. Trên phim có lực lượng thi sĩ, ca sĩ, họa sĩ đi chân đất hát ngoài quảng trường với mọi người có điều kiện kinh tế eo hẹp, đối nghịch với kiểu diễn giả hoàng cung. Phải đến lúc đó tôi mới mộng mơ, và nổi máu giang biển xách đồng chí ra đi.

Một ngày kia, sau khi hoàn thành chương trình học viết giao hưởng, tôi đột nhiên nói với thày Nguyễn Đình Tấn: “Chắc em không viết giao hưởng đâu, em đi du ca đây”. Thày không nắm bắt bản thân mình nói gì. Bản thân cũng không hiểu nữa là thày, cứ thế mà đi.

Phiên phiến tôi không thích nhạc “Đài tính” (nhạc của Đài Tiếng nói Việt Nam - phương tiện truyền thông độc nhất vô nhị của nhà nước ta ngày đó). Tôi không thích khiến cho nhạc sĩ của “hoàng cung”, với thời đó là sáng tác theo đòi hỏi của chính quyền, viết nhạc để được phát trên đài phát thanh, thứ nhạc của cung đình dễ được nhiều người biết đến. Tôi đã biết nhạc mình không phù hợp với chính quyền ngay từ lúc tốt nghiệp Đại học âm nhạc.

Nhân dịp bị đuổi khỏi Đài Phát thanh, Truyền hình Hà Nội (chỉ vì để râu và mặc quần ống loe), mà tôi có cớ bỏ vào Sài Gòn, sống lang bạt kỳ biển, với cuộc sống khốn nạn như chó rách. Ở đây tôi mới được nhân thức đến phong trào du ca phản chiến trước 75. Thế là tôi mở đầu thi hành giấc mơ viết những ca khúc cho học sinh hát chui, nghêu ngao trong trường, lính trẻ nghêu ngao ngoài mặt trận, các em bia ấp ôm nghêu ngao ngoài quán, những thứ không bao giờ được phát trên Đài.

Và dĩ nhiên bài nào ra cũng bị cấm, không phát thanh đành rằng, cả hội diễn thi thố gì, cứ thấy tên Trần Tiến là gạch: Trong khoảng Điệp khúc ái tình, Những đôi mắt mang hình viên đạn, Tạm thời biệt chim én tới Mùa xuân gọi giúp Lệ Quyên đoạt giải thưởng lớn ở cuộc thi nhạc nhẹ quốc tế, cũng không được phát trong nước.

Mãi tới năm 1990 tôi mới thực sự lập lực lượng “Du ca Đồng nội” để đi hát kiếm tiền xây dựng một “Trường nhạc cho trẻ mồ côi, trẻ thiếu hên”. Xin mãi không được giấy phép thi công, rồi sau cùng lấy nhà chính mình khiến lớp học “Mặt trời bé nhỏ” đào tạo 25 em được 7 năm, các nghệ sĩ nhỏ tới khi trưởng thành đi kiếm tiền được, cũng là lúc tôi hết tiền, đành đóng cửa. Công đoạn này, thì đúng là nhạc sĩ du ca.

Sau này không đi du ca nhưng vẫn tiếp tục phong cách du ca trong sạch tác. Những bài hát đủ chuyên mục: từ jazz, rock, hiphop, country, latin, dance vẫn có chất pop của du ca, dễ thuộc, dễ nhớ nhưng không dễ dàng, hát lên không thấy nhạt miệng. ngừng thi côngĐây chính là đẳng cấp du ca tiến bộ kiểu Vysotxky của Nga, Serge Gainsbourg của Pháp, Bob Dylan của Mỹ. vn có Phạm Duy, Trịnh Công Sơn là những thây mặt ưu tú của Du ca Việt Nam. Họ đã ra đi hết. Còn mình tôi chưa chết nên đành “độc du”.

T.Lê

Đọc thêm: maybomtangap