Nhà thơ Thanh Tùng - người ra đi, ‘thời hoa đỏ’ ở lại

Nhà thơ qua đời để lại sự tiếc nuối trong lòng bao người, nhưng những vần thơ bắt nạṭp của ông thì vẫn ở lại, tiếp tục lay động những thế hệ độc giả hôm nay.

Nhà thơ Thanh Tùng tắt hơi tối 13/9 sau thời điểm tranh đấu với căn bệnh ung thư dạ dày. Sinh lão bệnh tử là quy luật ở đời, nhưng có những người ra đi, nhân cách và những vần thơ đẹp vẫn ở lại với hậu thế.

Thi sĩ Thanh Tùng. Ảnh: Mễ Thuận.

Đời nhọc nhằn, vẫn an nhiên sống

Nhà thơ Thanh Tùng tên thật là Doãn Tùng, sinh năm 1935 ở Nam Định, nhưng lớn lên tại thành phố Hải Phòng. Do vậy, ông có phổ thông bài thơ viết về đô thị Hoa Phượng đỏ.

Nhà thơ Thanh Tùng có một cuộc thế công huân chân tay nặng nhọc. Ông làm nghề khuân vác trên bến Hoa Phượng đỏ Hải Phòng, có khi ông làm mướn nhân đóng tàu. Trong suốt rộng rãi năm sáng tác thơ, Thanh Tùng vẫn sống một thế cục công huân vất vả.

Thời điểm bài thơ Thời hoa đỏ được nhạc sĩ Nguyễn Đình Bảng phổ nhạc (khoảng năm 1989), nhà thơ Thanh Tùng vẫn đang làm cho nghề bán sách trên hè phố. Ngay cả khi Thời hoa đỏ biến thành tác phẩm rất nổi tiếng, ông vẫn chưa thành “người của quần chúng” để báo chí đổ xô ngợi ca, như lẽ ra phải thế.

Cho tới năm 2001, lúc ấy đã 66 tuổi, Thanh Tùng mới ra tập thơ đầu mang tên Thời hoa đỏ. Tập thơ đã được Hội Nhà văn Việt Nam trao giải thưởng tham gia năm 2002.

Hôn nhân của nhà thơ cũng không được trơn tru cho lắm, do đó có lần ông từng nói: “Tôi không may mắn các con phố tơ duyên”. Ông trải qua cuộc hôn nhân lãng mãn, với người hậu phi nhan sắc. Năm 1989, cung phi của ông qua đời vì bệnh tim, để lại cho ông hai người con. Suốt quãng đời dài về sau, đôi lần trải qua những rung cảm lãng mạn, Thanh Tùng không kết hôn mà nuôi con lớn khôn.

Những năm cuối, đời sống của Thanh Tùng được bù đắp bởi con cháu. Ông sống cùng mái nhà con gái. Năm nào con út cũng làm cho lễ mừng sinh nhật với hoa và nến, lại mời người dùng văn đến ngâm thơ, bè cánh hát.

Trong buổi sinh nhật ông đơn vị vào năm 2015, con gái nói về thân phụ chính mình đầy kiêu hãnh: “Bố tôi thuần là một nhà thơ, một thi sĩ. Ông sống không ghen đua với người nào, không bon chen tính toán thiệt hơn mà luôn giữ sự hồn nhiên, lãng nhân. Ông luôn nhẫn nhịn sự nghèo túng một cách thức sung sướng, lạc quan. Ông yêu thơ nên coi sự nghèo đói, rách rưới là một thử thách rồi sẽ vượt lên. Đời ông luôn coi trọng tình bạn và thơ ca. Ý thức và nghị lực của ông đã truyền cho tôi có được cuộc sống ngày hôm nay”.

Liều mình viết thơ về ái tình

Thuở hoa niên, Thanh Tùng chưa bao giờ có yêu cầu theo nghiệp viết, mà chỉ thích làm kỹ sư chế tác máy. Điểm văn của ông không tốt, thậm chí dưới điểm nhàng nhàng, thường bị thầy cô phê bài văn lạc đề.

Ông tham gia thanh niên xung phong. Rồi chuyển sang khiến cho thợ bốc xếp nơi bến cảng, thợ rèn nơi công xưởng đóng tàu… Công tác công huân thủ công, cầm quai cầm bú tưởng chẳng can hệ gì đến văn chương, cầm bút. Ấy thế mà Thanh Tùng “khiến cho thơ lúc nào cũng không nhân thức”.

Trong bom đạn chiến tranh, có khi xúc cảm dâng tràn, tâm hồn nhà thơ bật ra những vần thơ. Ông thường mang theo mẩu bút chì và tờ giấy để chép lại thi tứ tới tự dưng ấy. Cũng có khi, ông cầm viên gạch non khiến bút để viết, hoặc viết trên tấm tôn trong nhà xưởng. Dưới hầm trú bom, ông vẫn khiến cho thơ, lẩm bẩm cho tới khi thuộc lòng thơ bản thân.

Ca khúc "Thời hoa đỏ" do Thái Bảo thể hiện Ca khúc "Thời hoa đỏ"

Trong chiến tranh, các sáng tác văn chương thường gắn mọi đề tài với trận chiến, thơ tình cũng đi liền với tuyệt vời, đương đầu. Nhưng Thanh Tùng viết Thời hoa đỏ – một bài thơ thuần về ái tình, một “tình yêu bao giờ cũng khiếp sợ tôi” như lời ông nói. Ông gọi vui việc viết thơ, viết về tình yêu của bản thân giống như một hành động quyên sinh vậy.

Thời hoa đỏ của Thanh Tùng được giới văn học yêu thích, và bình chọn cao. Tên bài thơ thường được sử dụng để ví von, nhắc về thời thanh xuân. Thi sĩ Dè bỉu Lan Viên ca ngợi thơ Thanh Tùng “Tây Tây”, ý chỉ sự thành quả mang tinh thần mới mẻ. Còn nhà thơ Xuân Diệu vì mến tài Thanh Tùng mà đưa cho tác giả Thời hoa đỏ đọc trước cả một tập thơ chưa in của bản thân.

Sau khi Thời hoa đỏ được nhạc sĩ Nguyễn Đình Bảng phổ nhạc, tác phẩm trở thành phổ biển. Ca sĩ Lệ Thu là người đầu tiên thu âm ca khúc, và Thái Bảo là nghệ sĩ mà tiếng tăm gắn chặt với Thời hoa đỏ.

“Mỗi mùa hoa đỏ về/ Hoa như mưa rơi rơi/ Cánh mỏng tanh tan tác đỏ tươi/ Như máu ứa một thời trai trẻ…”. Thanh Tùng viết về tình yêu thời trẻ trai chấm dứt, với sự yên yên ổn. Mọi thứ qua đi, và chỉ còn màu hoa đỏ hằn sâu, ứa ra trong khoảng ký ức, về một thời si.

Thời hoa đỏ còn sống mãi trong lòng mọi người, bởi công trình đã nói hộ tâm tư của bao người về một quãng yêu đương si mê của tuổi xanh.

Nhưng Thanh Tùng đâu chỉ có Thời hoa đỏ. Mang tâm hồn thi sĩ, ông luôn sáng tác và để lại cho đời những vần thơ đẹp. Trong đó, phổ quát thành quả của Thanh Tùng được bạn yêu thơ nhân thức tới như: Con sông chảy trong khoảng lòng phường, Cửa sóng, Trường ca Phương Nam, Gió và chân mây, Khúc hát xa quê, Cái ngày xưa ấy, Thuyền đời…

Ngoài Thời hoa đỏ, Thanh Tùng còn có ba thành quả khác được nhạc sĩ Phú Quang phổ nhạc: Người về, Hà Nội ngày trở về, Mùa thu giấu em. Ca khúc Thủ đô ngày trở về cũng nổi tiếng, được phổ biến người đất kinh kỳ xa xứ yêu thích.

Tác giả bài thơ 'Thời hoa đỏ' tạ thế ở tuổi 83 Nhà thơ Thanh Tùng, tác giả của bài thơ nổi tiếng "Thời hoa đỏ", vừa qua đời tối 12/9, hưởng thọ 83 tuổi.

Nhà thơ Thanh Tùng Thời hoa đỏ Nhà thơ Thanh Tùng Thời hoa đỏ Nguyễn Đình Bảng

Tham khảo thêm: maybomdandung