Sóng ngầm và những cú sốc ở Bộ Ngoại giao Mỹ

Niềm tin giảm bớt, sốc... là cảm giác của phổ thông nhà ngoại giao Mỹ trước sự lãnh đạo của Ngoại trưởng Tillerson khi ông chủ trương cắt giảm nhân sự và không lắng tai ý kiến của họ.

Trong số những viên chức tại Bộ Ngoại giao có thể chạm chán “rủi ro” vì chiến dịch cắt giảm viên chức mà Ngoại trưởng Rex Tillerson khởi xướng, quyền Cục trưởng Cục Bình yên Ngoại giao Ben A. Miller được cho là người ít có khả năng bị nhắm đến nhất.

Ngoại trưởng Rex Tillerson đang gặp phổ biến chỉ trích vì bị cho là khiến cho suy yếu hoạt động ngoại giao Mỹ. Ảnh: AP.

Trước đây, các nghị sĩ đảng Cộng hoà đa dạng lần tiến công cựu ngoại trưởng Hillary Clinton vì nghĩ rằng bà không chăm bẵm nghiêm trang tới điều an toàn cho các cơ quan ngoại giao, trong khoảng sau vụ tấn công lãnh sự quán Mỹ ở Benghazi, Libya, năm 2002. Quốc hội thậm chí đã ưng chuẩn luật cho phép quan chức đảm đang an toàn cấp cao nhất ở Bộ Ngoại giao được quyền tiếp xúc trực tiếp ngoại trưởng.

Đương nhiên, trong 9 bốn tuần đầu sau khi nhậm chức, nguồn tin của báo New York Times cho biết Ngoại trưởng Tillerson liên tục chưng bỏ bắt buộc, nhiều khi là nguy cấp, của Cục Bình yên Ngoại giao khi đơn vị muốn trao đổi với ông. Sau cùng, ông Miller đề nghị chứng dẫn luật thì mới được chạm chán ông Tillerson.

Theo phổ biến cựu quan chức bộ này, ông Miller chỉ được chuẩn y 5 phút chạm chán mặt. Sau đó, ông bị gạt ra lề, gia nhập lực lượng những quan chức cấp cao được cho “nghỉ hưu non”. 

Sự ra đi của ông Miller ghi lại một mốc mới trong mối quan hệ càng ngày càng xa cách giữa ông Tillerson và nhân viên tại Bộ Ngoại giao. Hồi mùa xuân, những quan điểm còn sáng sủa cẩn trọng dần chuyển sang nỗi lo sợ của những nhà ngoại giao về việc ông Tillerson chỉ bàn bạc và ra quyết định phụ thuộc nhóm cố vấn tí hon, và không trao đổi phổ biến với nhân viên nhiều năm kinh nghiệm. Đến mùa hè, việc ngoại trưởng quá chú ý vào cải tổ bộ máy và “nâng cao tính hiệu quả” của Bộ Ngoại giao đã phát triển làn sóng bất mãn ngầm.

Ông Miller đã có thương hiệu tại Cục Bình yên Ngoại giao gần 30 năm. Ảnh: securitymagazine.

Hiện nay, sự bức xúc không còn được giấu kì lạ nữa mà đã được thổ lộ công khai. Những nhà ngoại giao sau khi rời tập đoàn đã chính trực giãi tỏ quan niệm, tiến công động đến các nghị viên quốc hội.

Trong thư gửi ông Tillerson tuần trước, những nghị viên đảng Dân chủ tại Uỷ ban Đối ngoại Hạ viện đã nêu việc "hơn 100 nhà ngoại giao nhiều năm kinh nghiệm rời bộ trong khoảng 04 tuần 1”, qua đó thổ lộ sợ hãi “hành động cố tình nhằm loại trừ những quan chức ngoại giao cấp cao”.

Thượng nghị sĩ John McCain (đảng Cộng hoà) và Thượng nghị viên Jeanne Shaheen (đảng Dân chủ) cũng gửi thư đến Ngoại trưởng Tillerson viết rằng “sức mạnh ngoại giao Mỹ đang bị suy yếu trong khoảng bên trong, trong các khủng hoảng toàn cầu phức tạp thì đang gia tăng từ bên ngoài”.

Từng là tổng giám đốc công ty Exxon Mobile, dưới con mắt một nhà quản trị tổ chức kỳ cựu, ông Tillerson công khai ý kiến Bộ Ngoại giao là một bộ máy cồng kềnh; và những công tác ngoại giao bình thường mà các viên chức cấp thấp hơn đang chấp hành là không hiệu quả. 

Ông Tillerson đặt tiêu chí giảm số lượng 25.000 nhân viên toàn thời điểm của Bộ Ngoại giao đi 8%, tương đương 1.982 người.

Ngay cả trước thời gian Tillerson được chuẩn y, hàng ngũ của ông đã tìm cách vứt bỏ phổ quát nhà ngoại giao cấp cao của bộ. Trong số này gồm ông Patrick Kennedy là người được Tổng thống George W. Bush bổ nhiệm chức thứ trưởng đảm trách quản trị và bà Kristie Kenney là một trong 5 đại sứ nhiều năm kinh nghiệm (hàm cấp cao nhất) của Bộ Ngoại giao. 

Khi từ chức, ông Kennedy và bà Kenney đều không nêu rõ nguyên do.

Những bốn tuần sau, ông Tillerson tiến hành chiến dịch cải tổ mà ông cho là quan trọng nhất. Ông đã thuê 2 tổ chức kinh doanh giải đáp để chấp hành nỗ lực này. Vị ngoại trưởng cũng cho tạm ngưng việc tuyển nhân viên mới, vừa mới đây thậm chí đề nghị giả dụ nhà ngoại giao hoặc nhân viên nào tình nguyện nghỉ việc trước tháng 4/2018 sẽ nhận gói “cung cấp” cao nhất là 25.000 đô la trước thuế.

Bằng cách thức này, Tillerson chờ đợi đạt được mục tiêu giảm gần 2.000 nhân viên cho tới bốn tuần 10/2018.

Toà nhà Harry Truman, hội sở chính của Bộ Ngoại giao Mỹ tại Washington D.C. Ảnh: CT.

Làn sóng mất việc để phản đối

Một trong những bí quyết loại người mà lực lượng của Tillerson dùng là khước từ bằng lòng những nhiệm vụ mà các nhà ngoại giao hy vọng, hoặc cắt giảm các phần việc của họ.

Tới nay, những nhà ngoại giao bị đẩy ra ngoài thường là các quan chức Mỹ gốc Phi hoặc gốc Latin, rộng rãi người là phụ nữ.

Nổi bật trong số này là bà Linda Thomas-Greenfield, nhà ngoại giao nhiều năm kinh nghiệm từng là đại sứ Mỹ tại Liberia dưới thời Tổng thống George W. Bush và trợ lý ngoại trưởng đảm đang Vụ Châu Phi dưới thời Tổng thống Barack Obama.

Các trợ lý của ông Tillerson từng buộc phải bà Thomas-Greenfield phải sớm rời đi, nhưng bà chưng bỏ và khẳng định tiếp diễn làm việc cho đến khi chính thức nghỉ hưu tham gia bốn tuần 9 gần đây.

“Tôi không nghĩ mình bị nhắm tới vì là người gốc Phi. Tôi cảm thấy bị gạt ra vì tôi là người nhiều năm kinh nghiệm”, bà nói trên New York Times.

Đối với những người không bị miễn nhiệm thì “nghỉ hưu” là giải pháp rộng rãi người chọn lựa, khi họ thấy năng lực không có chỗ để phát huy; như trường thích hợp ông Miller.

Các nhân viên ngoại giao vừa nghỉ hưu 04 tuần 11 này gồm 26 vị chỉ đạo cấp cao, bao gồm hai quyền trợ lý ngoại trưởng mới ngoài tuổi 50.

Dưới thời ông Tillerson, số lượng nhà ngoại giao 2 hàm cao cấp nhất (tương đương tướng 4 và 3 sao trong quân đội) tại bộ dự định giảm từ 39 còn 19 vào ngày 1/12. Trong số 431 vị ở hàm tham tán công sứ (tương đương tướng 2 sao), 369 người vẫn đang ở lại trong khi 14 vị khác ám chỉ sẽ sớm rời đi.

Đương nhiên, những quan chức “bổ dụng chính trị” (PA) lại chưa được chỉ định để tham gia bộ máy và lấp tham gia sự thiếu hụt này. Đến nay chỉ mới 10 trong số 44 vị trí PA cấp cao là đã có người đảm nhiệm.

“Dàn chỉ huy rất quan trọng. Bộ Ngoại giao hiện có một khoảng trống rất lớn. Những viên chức trẻ đang phải khiến cho việc với sự thiếu tự tín và thiếu uy tín vốn thường đến từ đề cử của tổng thống và sự phê chuẩn của quốc hội”, bà Nacy McEldowney, cựu đại sứ vừa rời Bộ Ngoại giao sau 30 năm trong lĩnh vực, nói.

Ông Tillerson phát biểu trước các chỉ huy và nhân viên Bộ Ngoại giao Mỹ khi mới chính thức nhận nhiệm vụ. Ảnh: NYT.

R.C.Hammond, người phát ngôn của Ngoại trưởng Tillerson, bác bỏ bỏ phản hồi rằng việc các nhà ngoại giao rời cơ quan là gây ra ảnh hưởng bị động.

“Vẫn có phần đông người đủ năng lực đang thực thi các sứ mệnh ngoại giao Mỹ. Cho nên việc nói rằng Bộ Ngoại giao bị ‘rút ruột' là sự xúc phạm với họ”, ông này nói.

Các cựu quan chức ngoại giao không đống ý với phản hồi này.

“Nước Mỹ đang là tâm điểm của mọi khủng hoảng trên quả đât. Anh sẽ chẳng thể hoạt động hiệu quả nếu như không có những trợ lý ngoại trưởng và các đại sứ ở mỗi điểm nóng. Điều đó biểu hiện sự coi thường công tác ngoại giao”, R. Nicholas Burns, thứ trưởng ngoại giao dưới thời ông Bush “con”, nói.

Dù chính quyền Trump xem găng tay hạt nhân ở bán đảo Triều Tiên là một trong những dành đầu tiên hàng đầu, tổng thống tới nay vẫn chưa đề cử vị trợ lý ngoại trưởng đảm trách Vụ Đông Á hoặc chưa đề cử đại sứ mới ở Hàn Quốc.

Gần giống, dù chiến sự ở Syria tiếp tục tình tiết phức hợp hoặc Saudi Arabia và Iran có nguy cơ xung đột, Mỹ vẫn chưa có trợ lý ngoại trưởng cho vụ Cận Đông hay đại sứ ở các nước Saudi Arabia, Thổ Nhĩ Kỳ, Jordan, Qatar, Khách hàng nào Cập…

Nhiều nhà ngoại ciao giãi tỏ họ cực kì sốc với ông Tillerson, một phần do họ từng đặt phổ biến kỳ vọng tham gia ông.

Bà Hillary Clinton hay ông John Kerry từng không được lòng nhiều trong nội bộ Bộ Ngoại giao, do nhì vị này được xem là chỉ vồ cập đeo đuổi các tiêu chí tư nhân hơn là công việc thực thụ của bộ. Những ngoại trưởng hình mẫu được cho là các ông Colin Powell, James A. Baker III và George P. Shultz…

“Tôi từng nói với mọi người rằng ‘Tillerson sẽ rất tuyệt. Ông ấy có thể giúp định hình Bộ Ngoại giao’. Nhưng rồi tôi đã thất vọng. Té ra họ không chỉ là những người không tin nước Mỹ nên nắm vai trò chỉ đạo mà còn hoàn toàn không có năng lực”, bà Dana Shell Smith, đại sứ Mỹ ở Qatar vừa kết thúc nhiệm kỳ hồi tháng 6, nói với New York Times.

Ivanka vướng vào căng thẳng giữa Nhà Trắng và Bộ Ngoại giao Mỹ Ngoại trưởng Mỹ không cử quan chức cấp cao nào của Bộ Ngoại giao tháp tùng Ivanka Trump tham dự hội nghị tại Ấn Độ, giữa lúc có phổ thông tin đồn về căng thẳng giữa ông và Nhà Trắng.

Ngoại trưởng Mỹ: Cấm vận Triều Tiên ‘đạt hiệu quả cần thiết’ Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson chắc chắn những cấm vận áp đặt lên chương trình hạt nhân của Triều Tiên có hiệu quả, nhưng vẫn hy vọng biện pháp ngoại giao cho tình hình.

Xem tại: maybomtangap