 |
| Siêu thị Bến Thành cũ tấp nập từ rạng sáng với con đường xe đện (tramway) đi Tiệm Lớn. Dòng chữ trên bưu ảnh: Nam kỳ - SÀI GÒN - Cơ sở lúc 6g sáng - Ảnh tư liệu |
ngừng thi côngĐây là kiếm được xét của Mauvais, một du khách người Pháp sau một chuyến du hành Đông Dương (Indochina) cuối thế kỷ 19.
Bí quyết pha chế nhạo của người Pháp trong khoảng xưa đến nay chúng ta đều biết đó là pha cà phê trong dụng cụ lọc (cà phê phin). Còn cách thức pha cà phê mà ông Mauvais "quá bất ngờ" khi đến thăm ngôi chợ Bến Thành cũ trên đại lộ Charner: Cư dân nơi đây đổ bột cà phê đã xay vô một chiếc ấm sành lớn có một vòi lớn để cầm và một vòi bé nhỏ để rót (siêu sắc thuốc - TG) rồi nấu lên như cách họ nấu thuốc uống. Khi rót, họ dùng một tấm vải mỏng tanh đặt trên ly để lọc bã cà phê ra.
Phải chăng đây là phương pháp uống cà phê mà sau này đã được biến thể thành cà phê vợt mà chúng ta vẫn thấy ở những quán vỉa hè Sài Gòn hôm nay?
Cách uống có lẽ cũng làm tác giả ngạc nhiên khi biểu đạt: Họ co một hoặc cả nhị chân trên ghế và uống với tốc độ cao chứ không chậm rãi rãi như chúng ta lẫn đồng bào (nguyên văn: dong bao) xứ Bắc kỳ của họ. Vừa uống, họ vừa bàn thảo hay kể công việc khiến ăn, thông tin gì đó mà họ nhân thức - xứ này quá rộng để một người biết hết mọi chuyện. Người nào biết chữ (quốc ngữ-TG) thì nhằm bữa có nhựt trình, thay vì đọc một bản thân như chúng ta thì một người đọc vừa đủ cho lực lượng chính mình nghe để ý...
 |
|
Một quán hủ tíu trên đường Charner, trước chợ Bến Thành cũ năm 1908 (dòng chữ trên bưu ảnh ghi: Một quán ăn Trung Hoa trước chợ) với thưc khách ngồi chồm hỗm trên ghế - Ảnh tư liệu |
Sài Gòn "tô - ly - điếu - tờ"
chậm tiến độ là "tổng kết" về bốn thói quen buổi sáng của rộng rãi người Sài Gòn xưa nay: tô hủ tíu, ly cà phê, điếu thuốc và tờ báo.
Nhà văn Sơn Nam trong Tâm lý người vn nhìn trong khoảng phổ thông giác độ đánh giá: "Người Sài Gòn cũng ưa nghe tin tức, hay còn gọi là tậu lượng tin tức, bởi vậy tin báo là là món ăn cần thiết. Họ đọc báo để tò mò tình hình tầm thường, khác lạ là thông tin can dự tới công việc làm cho ăn hàng ngày của bản thân. Thiếu lượng tin tức, hóa ra lỗi thời, thất bại trong việc khiến ăn, vì tình hình luôn cô động từng giờ, từng phút. (...). Ngồi quán cà phê đọc báo, chờ bạn bè, khách hàng nào không đọc báo thì lắng nghe người đã đọc tóm tắt giùm".
Liệu đại lộ cà phê Charner góp phần bao nhiêu trong việc hiện ra thói quen không dễ dàng bỏ này của người Sài Gòn?
Nơi đây và những con đường xung quanh vốn là một trong những dắt mối thông tin, tạp chí Nam kỳ quan trọng bậc nhất cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20 với hàng loạt tờ báo chữ Quốc ngữ lẫn tiếng Pháp đặt tòa biên soạn và công ty phát triển trong khu vực.
ví dụ như tờ Nông Cổ Mín Đàm (uống trà bàn chuyện làm đồng và đi buôn) là tờ báo kinh tế tiếng Việt trước tiên trên đất Sài Gòn, đất vốn mê chuyện làm ăn phát hành thứ năm hằng tuần tại Sài Gòn bằng chữ Quốc ngữ. Số đầu tiên ra ngày 1-8-1901 với tòa biên soạn thuở đầu ở các con phố La Grandière (Lý Tự Trọng hiện giờ), rất gần đại lộ Charner (Nguyễn Huệ).
Sáu năm sau, 15-11-1907, tờ Lục Tỉnh Tân Văn có mặt trên thị trường và cũng xuất bản vào ngày thứ năm.
Cả hai tờ đều từng có chủ bút là nhà yêu nước Nai lưng Chánh Chiếu nên dễ nắm bắt những số trước tiên đã trở thành “tiếng nói của cuộc di chuyển Minh Tân, hướng theo cải cách, tự cường đang tấp nập ở Bắc và Trung kỳ".
Lục Tỉnh giấc Tân Văn cũ kĩ vũ lòng yêu nước, chống Pháp và phong kiến tay sai, lối suy nghĩ vong phiên bản… nên đã trở thành tờ báo có uy tín nhất ở Nam kỳ lúc ấy. Phổ biến cây bút miền Bắc, miền Trung đã vào Sài Gòn học nghề báo ở tờ báo này (như Nguyễn Văn Vĩnh, Phan Khôi, Nai lưng Huy Liệu, Tản Đà…).
Ngay đại lộ Charner cũng là nơi đặt tòa biên soạn nhì tờ báo tiếng Pháp: Journal L'Indochine Francaise và Moniteur des Provinces. Tờ sau có phiên phiên bản tiếng Việt lấy tên Nhật trình thức giấc.
Tờ Moniteur des Provinces được chính quyền Pháp lúc ấy cấp phép xuất bản cho ông Georges Garros, một luật sư cấp tiến người Pháp thông hiểu và viết phổ quát sách, bài viết phân tích về Nam kỳ và anh em với đa dạng người Việt yêu nước.
Bởi vậy, danh tức thị công báo nhưng rất hấp dẫn khi Nhật trình tỉnh có đăng cả những bài viết của Gilbert Trằn Chánh Chiếu kêu gọi canh tân xã hội vietnam thời thuộc Pháp.
Cam kết những độc giả trước tiên của các tờ báo khi nó mới ra khỏi nhà in là những cư dân Sài Gòn sống và sinh hoạt, bán buôn trên đại lộ Charner.
Ngoài ra, những tờ báo chữ Quốc ngữ đầu tiên của lục tỉnh Nam kỳ như Gia Định báo (1865-1910), Nhật Trình Nam Kỳ (1883 - ?), Phan Yên báo (1898-1899), Thông Loại Khóa Trình (1988-1889)... cũng mua tới đại lộ Charner vốn tập trung đa số người Việt.
Vài tư liệu cho nhân thức cư dân Charner lẫn những người Việt sắm tới đây mua bán, sinh hoạt đã tiêu thụ một lượng phát triển cần thiết của những tờ báo chữ Quốc ngữ trước tiên trên đất Sài Gòn lẫn Nam kỳ này.
Không chỉ vậy, đại lộ Charner còn là tuyến liên lạc quan trọng cho việc phát hành báo đi khắp Sài Gòn, Cơ sở Lớn, Gò Vấp (tỉnh giấc Gia Định) qua các tuyến xe lửa bên đại lộ de la Somme (Hàm Nghi hiện giờ) và tàu điện đặt giữa đại lộ Charner và đi lục tỉnh Nam kỳ qua rạch Bến Nghé cạnh bên.
 |
| Khi kinh Căn tin Vải bị lấp thành đại lộ Charner, hàng hóa, sách báo đến khu vực này hoặc chuyển đi Chợ Lớn, miền Tây được tụ hội ở bờ sông đầu đại lộ. Ảnh chụp trong khoảng sông Sài Gòn vô. Dãy nhà bên trái ảnh nằm sau cột đèn giữa ảnh là dãy quán Café Méridional hoành tráng của bà Lachal với ba số nhà liền nhau 3-5-7 Charner. Đi tiếp một số nhà nữa là chợ Bến Thành cũ (hiện chỉ còn tòa Wang - Tai bên trái, nay là trụ sở Cục Thương chính TP.HCM - Ảnh tư liệu |
 |
| Ga tàu điện Sài Gòn - Chợ Lớn ngay trước chợ Bến Thành cũ (mái chợ phía sau ga) đầu thế kỷ 20 - Ảnh: Brunet |
Ngay tờ Phụ Nữ Tân Văn (1926-1935) có tòa biên soạn tuyến phố Catinat sát cạnh cũng tạo ra theo hệ thống phát hành bên đại lộ Charner.
Có thể chắc chắn đại lộ Charner (nay là Nguyễn Huệ) ngay sau khi lấp kinh chợ Vải trước chợ Bến Thành cũ năm 1887 đã biến thành dắt mối thông tin lớn của Sài Gòn đi các tỉnh.
Vậy nên những tờ báo chữ Quốc ngữ này đăng khá phổ biến những quảng cáo nhằm vô không chỉ đối tượng mua hàng Sài Gòn - Siêu thị Lớn mặc cả khách hàng lục thức giấc. Thậm chí, lò bánh mì lớn trên đại lộ Charner của ông Louis Roux ở số 125 đã bổ sung thêm "bánh tròn mặn, bánh bò chế mật" vào ngày thứ năm là ngày phát hành của rộng rãi tờ báo Quốc ngữ.
 |
| Bìa tuần báo Lục Tỉnh giấc Tân Văn số 320 năm 1914 - Ảnh tư liệu |
 |
| Bìa tuần báo Phụ Nữ Tân Văn số 83 năm 1931 - Ảnh tư liệu |
Đón đọc kỳ 3: Người Sài Gòn trên đại lộ Charner không dung nạp gần như những gì mà người Pháp mang tới, áp đặt - trong hào khí tạo dựng cõi, trọng nghĩa khinh tài... của dân cư đất phương Nam
Tham khảo thêm: maybomdandung
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét